Z powstaniem miasta Tuszyn wiąże się legenda sięgająca czasów króla Władysława Jagiełły, kiedy to okoliczne bory i puszcze obfitowały w liczną zwierzynę łowną, a tereny centralnej Polski były świadkami przemarszów rycerstwa na wojny z wrogami Rzeczypospolitej, głównie z Krzyżakami. Na miejscu dzisiejszego miasta znajdowała się karczma z zajazdem, która przyjmowała w swoje podwoje królów, książęta z całą dworską świtą – zwłaszcza w okresie polowań. Właśnie podczas jednego z nich, odbywającego się z udziałem Króla Władysława zaginął syn królewski. Długotrwałe poszukiwania zakończył jeden z rycerzy, który po odnalezieniu chłopca z wielką radością, krzyknął: “Królu – tu syn!”. Na pamiątkę tego wydarzenia król postanowił założyć miasto i nadać mu nazwę – Tusyn, które z czasem przekształciło się w dzisiejszy Tuszyn.
W istocie, pierwsze historyczne wzmianki o Tuszynie pochodzą już z XIII wieku, lecz nie wiadomo kto był jego założycielem, ani kiedy dokładnie miało to miejsce. Więcej informacji o Tuszynie można znaleźć w dokumencie lokacyjnym wydanym przez Króla Władysława Jagiełłę, datowanego na 16 sierpnia 1416 roku. Według dokumentu Tuszyn został ulokowany na prawie magdeburskim ze wszystkimi jego przywilejami, a zezwolenie na lokację miasta otrzymał rycerz Dobko Kobyła z Żarek. Zgodnie z prawem lokacyjnym osadnicy zostali zwolnieni ze wszystkich podatków królewskich na 16 lat, a całe miasto zostało wieczyście zwolnione od władzy i jurysdykcji kasztelanów, wojewodów i innych urzędników królewskich. Należy również pamiętać, że lokacja miasta w średniowieczu nie zawsze oznaczała budowy nowej osady, a jedynie zmianę stanu prawnego istniejącej miejscowości. Tak właśnie stało się w przypadku Tuszyna, który jako wieś istniał już od co najmniej 200 lat. Wiek XV stał się dla Tuszyna początkiem wędrówki z rąk jednego właściciela do drugiego. Zapoczątkował ją Król Jan Olbracht, potrzebujący pieniędzy na wyprawę wołoską. Uzyskał je zastawiając królewszczyznę piotrkowską i tuszyńską Aukutowi z Pniewa. Trwające blisko trzy stulecia zmiany właściciela nie miały wpływu na ustrój wewnętrzny miasta – zarząd nadal należał do wójtów.
Prężny rozwój miasta został zahamowany przez najazd szwedzki 1655 roku – miasto ograbione i spalone. Ocalało tylko kilka domów. Przez następne stulecie Tuszyn walczył z kryzysowym zastojem – wyszedł z niego dopiero pod koniec XVII wieku. Wraz z napływem nowych osadników, głównie Żydów. Przeprowadzona w 1782 roku inwentaryzacja wykazała, że przy rynku i 9 ulicach stało 111 drewnianych, zamieszkanych domów, 8 pustych. 47 parcel było nie zabudowanych, miasto miało dwa kościoły. Liczba mieszkańców wynosiła 450. Trudnili się oni rolnictwem, rzemiosłem i handlem. Miasto zaliczano do jednego z większych, obok Piotrkowa i Wolborza. Pełny renesans miasta przypada na początek wieku XIX, kiedy to odbywało się 12 jarmarków rocznie, na które zjeżdżali kupcy ze Śląska, Mazowsza i Wielkopolski. Napływ ludności podczas targów przewyższał czasami dwukrotnie ilość stałych mieszkańców. Powodowało to wzmożoną imigrację ludności rzemieślniczej, szczególnie pochodzenia niemieckiego. Ten szczytowy okres uprzemysłowienia miasta trwał w latach 1844 – 1848 – w latach pięćdziesiątych nastąpiło załamanie ożywienia przemysłowego i początek silnej imigracji ludności do pobliskiej Łodzi.
Wielkim przeżyciem dla miasta stał się rok 1863 kiedy to tuszyński ławnik Tomasz Zdzienicki zorganizował oddział partyzancki i włączył się do walk zbrojnych Powstania Styczniowego. Jako karę, po jego zdławieniu, włączono Tuszyn do spisu 300 miast i miasteczek zdegradowanych nakazem carskim z 19 maja 1870 roku do roli osad lub wsi. Prawa miejskie Tuszyn odzyskał dopiero w okresie II Rzeczypospolitej, 13 lipca 1924 roku.
II Wojna Światowa i lata okupacji hitlerowskiej zmieniły strukturę demograficzną miasta – ludność, pochodzenia żydowskiego wywieziona została do getta w Piotrkowie Tryb. Nowe podziały administracyjne po drugiej wojnie światowej, sprawiły, że stało się ono częścią składową województwa piotrkowskiego. Kolejny rozkwit gospodarczy i społeczny Tuszyn przeżył w latach 90 XX wieku, gdy w czasie transformacji ustrojowej na terenie miasta i gminy powstały wielkie tereny handlowe, znane nie tylko w regionie, ale w całym kraju i poza jego granicami.